İşlemlerde FOMO Nedir?

Bu durum en çok kırılma anlarında, haber kaynaklı ani hareketlerde, üst üste gelen kayıplarda veya başkalarının kazançlı işlemlerini gördükten sonra yaşanır. Sonuç ise genellikle yeterli risk kontrolü olmadan, gecikmeli ve fazla büyük pozisyonlarla yapılan işlemler olur.

FOMO karar alma sürecini nasıl çarpıtır?

FOMO, düşünme ve hareket etme biçiminizi değiştirir. Artık kendi planınızı değil, kalabalığı takip etmeye başlarsınız.

Çoğu zaman heyecanlandığınızda ya da korktuğunuzda pozisyonunuzu büyütmenize yol açar. İşleme genellikle geç girersiniz; bu da riski artırırken getiriyi azaltır. Fırsatı kaçırma korkusuyla kurallarınızdaki kontrolleri atlarsınız.

FOMO aynı zamanda grafik okuma şeklinizi de bozar. Aslında olmayan formasyonları görmeye başlarsınız, kendi beklentinize uyan bir şey bulana kadar zaman aralıkları arasında zıplarsınız. Kendinizi güvende hissetmek için kazançlı işlemleri çok erken kapatırsınız ve sonra aynı harekete daha kötü bir fiyattan tekrar atlarsınız.

Bir emir vermeden önce kendinize kısa bir test uygulayın. Bu işlem kurgusu planımda var mı? Risk-ödül oranı hâlâ mantıklı mı? Zamanında mı giriş yaptım, yoksa geç mi kaldım? Bu sorulara zihniniz net bir şekilde "evet" diyemiyorsanız, bir plana göre değil, duygularınızla işlem yapıyorsunuz demektir.

FOMO ile işlem yaptığınızı gösteren işaretler

FOMO belirtilerinin yaygın işaretleri:

• Pozisyon büyüklüğü mantıkla değil, duygularla artar.

• İşlemlere geç girilir, erken çıkılır.

• Hemen işleme girme telaşıyla kurallar atlanır.

• İşleme gerekçe bulmak için zaman aralıkları değiştirilir.

• İşleme girdiğinizde, özgüvene dayalı bir sakinlik değil, bir rahatlama hissedersiniz.

Fiyatın peşinden koşmak

Keskin bir yükselişten sonra tepeye yakın alım yapar ya da sert bir düşüşte satışa girersiniz. Bu giriş, planınızdaki test edilmiş bir işlem kurgusundan değil, fırsatı kaçırma korkusundan kaynaklanır. Tek sebep hızsa, o işlemi atlayın.

İşlem sırasında riski değiştirmek

Kuralınız olmadan pozisyon büyüklüğünü artırır ya da "belki döner" umuduyla zarar durdur seviyesini değiştirirsiniz. Risk büyür, mantık kaybolur ve planla bağınız kopar. Bir işlemi kurtarma ihtiyacı duyuyorsanız, zaten hatalı bir giriş yapmış ve riski görmezden gelmişsinizdir.

Net bir gerekçe olmaması

Bir emir vermeden önce, işleme neden girdiğinizi iki kısa cümleyle açıklayabilmelisiniz. Bunu yapamıyorsanız, kurallarınıza uymuyor, rastgele işlem yapıyorsunuz demektir. Net bir planınız olana kadar bekleyin, sonra harekete geçin.

Başkalarını kopyalamak

Piyasa saatlerinde sosyal medyayı izler, bağlamı olmayan fikirleri araştırmadan taklit edersiniz. Başkalarının kâr paylaşımlarını gördükçe geri kaldığınızı hisseder, tanımadığınız bu kişileri yakalamaya çalışırsınız. Bu dürtü, sağlam bir işlemle değil, statü ile ilgilidir ve görüşünüzü bulanıklaştırır.

Bedeninizin verdiği sinyaller

Pozisyonunuz yokken omuzlarınız gerilir, stres altında nefesiniz hızlanır. Eğer emir vermek sizi sakinleştiriyorsa, amacınız net bir plan değil, sadece o işlemi yapmak olmuştur. Önce grafiği sakince okuyun, ondan sonra işleme girin.

FOMO neden tehlikelidir?

FOMO yalnızca tek bir işlemi bozmakla kalmaz. İşlem rutininizi de zayıflatır ve düşünmeden hareket etmenize neden olur. Dikkatli kontroller yerine aceleyle verilen kararlar öne çıkar ve sonuçlar giderek kötüleşir. Korkuyla işlem yaptığınızda ortada net bir gerekçe yoktur. Sadece fiyat hareket ettiği için alım ya da satım yaparsınız. Zamanla ortalama performans düşer ve hesabınız çok daha yavaş büyür.

Yaşanan kayıplar çoğu zaman bunları telafi etme telaşını da tetikler. Sonraki işleme aceleyle girer ve atmanız gereken adımları atlarsınız. Kaybınız büyürken odağınız ve sabrınız kaybolur.

Rastgele girişlerle büyük pozisyonlar açmak, bakiyenizde sert dalgalanmalara yol açar. Atlanan kurallar ve geç girişler, küçük kazançları büyük kayıplara dönüştürür. Daha fazla komisyon öder, daha çok stres yaşar, hesabın kontrolsüz şekilde dalgalandığını görürsünüz.

FOMO aynı zamanda zaman ve enerji de kaybettirir. Çok sayıda zayıf işlem yapmak dikkatinizi yüksek kaliteli fırsatlardan uzaklaştırır. Para kötü fikirlere bağlı kalır ve gerçek fırsatlar geldiğinde elinizde nakit olmaz. Bu kaybı hesap özetinde göremezsiniz. Planınıza ve kendi kararlarınıza olan güveniniz azalır. Sürekli araç ve kural değiştirirsiniz ve sonuçlarınız daha da istikrarsız hale gelir.

İşlem yaparken FOMO’dan nasıl kaçınılır?

Plan koşulları oluşmadan işleme girmeyin. Grafik hızlı hareket ediyorsa ama sizin sinyaliniz yoksa bırakın gitsin. Kaçırılan bir fırsat, büyük zarar yol açabilecek rastgele bir girişten daha güvenlidir.

Fiyat alarmları kurun. Böylece grafik size gelsin, siz sakin kalın. İşleme girmeden önce risk ve getiri oranını belirleyin. Zarar durdur çok uzak, kâr hedefi çok yakınsa bu fikri geçin ve daha iyi bir fırsat bekleyin.

İstikrarınızı korumak için küçük kurallar koyun. İşlem öncesi 3-5 soruluk bir kontrol listesi hazırlayın. Büyük bir mumdan sonra işleme girmemek ya da piyasa emri vermeden önce 2 dakika beklemek gibi basit kurallar ekleyin.

İşlem yaparken dikkatinizi koruyun. Aktif işlem seansı sırasında sosyal medyadan uzak durun. Her işlemi kaydedin ve daha sonra gözden geçirerek kendinize dersler çıkarın, planınızı güçlendirin.

FOMO’yu uzun vadede nasıl yenebilirsiniz?

Kısa vadeli hızlı çözümler yalnızca günü kurtarır, ama kalıcı değişim için bir yapı gerekir. İşlem günlüğü tutun ve her işlemden sonra günlüğünüze yazın. Neden işleme girdiniz, ne hissettiniz, hangi kural seçimlerinizi yönlendirdi? Hepsini not edin.

Haftalık bir gözden geçirme yapın ve tüm işlemleri planlı ya da dürtüsel olarak ayırın. Kaç dürtüsel işlemin zarar ettiğini görün, yüzdesini yazın. Rakamları açıkça görmek, fiyat kovalama isteğini azaltır.

Kaçırdığınız hareketleri sakin bir anda inceleyin. Eski grafiklere bakın ve kurallarınızla uyumlu olup olmadıklarını kontrol edin. Çoğu kurallarınıza uymayacaktır ve bu gayet normaldir. Uygulayacağınız ve pas geçeceğiniz işlem kurgularını netleştirin.

Aceleyle işleme girmemek için gecikme pratiği yapın. Herhangi bir piyasa emri vermeden önce 2 dakika bekleyin. Kontrol listenizi tamamlamadan, riskinizi sabitlemeden ve çıkış planınızı hazırlamadan işleme girmeyin.

Günlük limitler belirleyin ki tüm seansı duygular yönetemesin. İşlem sayısı ya da günlük zarar için bir üst sınır koyun. Limit dolduğunda o gün için işlem yapmayı bırakın. Sessiz günler de bu işin bir parçasıdır; o zamanı dinlenmek veya notlarınızı gözden geçirmek için kullanın.

FOMO’yu irade gücüyle değil, her gün uygulayacağınız düzenli bir rutinle yenersiniz. Bu rutin, odağınızı korumanıza ve sabırlı kalmanıza yardımcı olur.

İşinize yarayabilecek araç ve alışkanlıklar

Sonuçlar, daha çok indikatörle değil, açık kurallar ve disiplinle iyileşir. Her gün uygulayacağınız küçük alışkanlıklar sizi sakin tutar ve plana bağlı kalmanıza yardım eder.

• İşlem günlüğü: Planınızı, işleme giriş nedeninizi, sonucu ve bu işlemden çıkardığınız bir dersi yazın. Bunu işlemden hemen sonra yapın.

• Giriş kontrol listesi: Emri vermeden önce şu üç soruyu sorun: Kurallarıma uyuyor mu? Zarar durdur noktam nerede? Çıkış noktam nerede?

• Günlük risk limiti: Günlük işlem sayısı veya zarar miktarı için sınır koyun. Limit dolduğunda işlem yapmayı bırakın, ertesi gün geri dönün.

• Daha geniş zaman aralıkları: Önce geniş zaman aralıklarına bakıp ana trendi ve seviyeleri görün. Daha dar aralıklı grafikleri yalnızca giriş zamanlaması için kullanın.

• Seans öncesi zihin temizliği: Londra açılışından önce 5 dakikalık kısa bir yürüyüş ya da nefes egzersizi yapın. Zihninizi temizler, acele kararları azaltır.

• Ekran görüntüleri ve inceleme: FOMO etkisiyle açtığınızı hissetiğiniz her işlemin ekran görüntüsünü, öncesi ve sonrası olarak kaydedin. Her hafta gözden geçirip kendinize dersler çıkarın.